Alimenty od dziadków dla wnuków – co mówi prawo?

Spis treści:

1. Czy dziadkowie muszą płacić alimenty za syna?
2. Alimenty na dziecko od dziadków
3. Wysokość alimentów od dziadków na wnuka
4. Pozew o alimenty od dziadków – krótki opis procedury
5. Jak dziadkowie mogą uniknąć płacenia alimentów?
6. Alimenty od dziadków – jaką formę obrony obrać?
7. Alimenty od dziadków a fundusz alimentacyjny

Wiele osób może być zaskoczone, dowiadując się, że obowiązek finansowego wsparcia dla dzieci nie zawsze spoczywa wyłącznie na barkach rodziców. W niektórych przypadkach to dziadkowie stają się ważnym filarem materialnego wsparcia dla swoich wnuków. Kwestia alimentów od dziadków na rzecz wnuków to zagadnienie, które staje się coraz bardziej aktualne w dzisiejszym społeczeństwie, z uwagi na różnorodne sytuacje życiowe, w jakich mogą znaleźć się rodziny. Czy alimenty od dziadków są powszechnie przyznawane? Jakie są przyczyny, dla których wnuki mogą ubiegać się o wsparcie finansowe od swoich dziadków? Jakie prawa i obowiązki mają zarówno wnuki, jak i dziadkowie w takiej sytuacji? W niniejszym artykule postaramy się rzetelnie odpowiedzieć między innymi na te pytania oraz zgłębić kwestię alimentów od dziadków na rzecz wnuków, przyglądając się aspektom prawnym.

Czy dziadkowie muszą płacić alimenty za syna?

Bez wątpienia, pierwszoplanowymi osobami zobowiązanymi do zapewnienia środków na utrzymanie dziecka są jego rodzice. Pomimo, że należy do ich obowiązków zapewnienie niezbędnych środków na bieżące potrzeby dziecka, nie zawsze są w stanie zrealizować to zobowiązanie. Pojawia się więc pytanie, czy oprócz rodziców, na przykład dziadkowie, mogą być zobowiązani do płacenia alimentów na rzecz dziecka? W pewnych okolicznościach i pod określonymi warunkami istnieje możliwość egzekwowania alimentów również od osób zobowiązanych do udzielenia wsparcia w dalszej kolejności, czyli od dziadków dziecka.

Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 października 1976 r. sygn. akt III CRN 205/76 „Obowiązek alimentacyjny babki nie polega na przerzuceniu na nią niespełnionego obowiązku alimentacyjnego ojca dzieci, może ona bowiem być zobowiązana jedynie do takich świadczeń na jakie pozwalają jej możliwości majątkowe, przy uwzględnieniu również jej usprawiedliwionych potrzeb (art. 135 § 1 k.r.o.).” (Wyrok SN z 8.10.1976 r., III CRN 205/76, LEX nr 7853.)

Alimenty na dziecko od dziadków

Zgodnie z artykułem 128 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, obowiązek zapewnienia środków utrzymania, a w razie potrzeby również środków wychowania (zwany obowiązkiem alimentacyjnym), spoczywa na krewnych w linii prostej oraz rodzeństwie.

Warto jednak zauważyć różnicę między potencjalnym obowiązkiem alimentacyjnym, który pojawia się wraz z powstaniem stosunku rodzinnoprawnego dziecka – dziadkowie, a jego konkretnej formy, jaką jest uzyskanie roszczenia o zapłatę alimentów. Roszczenie to ma miejsce jedynie w przypadku spełnienia określonych w ustawie warunków przez osobę uprawnioną do alimentów oraz zobowiązanego dziecka.

Artykuł 132 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego precyzuje, że obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje w przypadku braku osoby zobowiązanej w bliższej kolejności lub gdy ta osoba nie może zaspokoić swojego obowiązku, albo gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych środków utrzymania jest niemożliwe lub trudne.

Zatem obowiązek alimentacyjny dziadków względem wnuków może wystąpić, gdy:

• Brak osoby zobowiązanej do alimentów w bliższej kolejności, np. zmarli rodzice dziecka.
• Osoba zobowiązana do alimentów w bliższej kolejności, czyli żyjący rodzic dziecka, nie jest w stanie wywiązać się ze swojego obowiązku, np. z powodu choroby lub niepełnosprawności,
• Uzyskanie od takiego rodzica na czas potrzebnych środków utrzymania jest niemożliwe lub trudne, np. z powodu braku kontaktu z jednym z rodziców

Wysokość alimentów od dziadków na wnuka

Alimenty od dziadków nie wynikają bezpośrednio z zasądzonych alimentów od drugiego rodzica. Oznacza to, że kwota alimentów przyznanych od rodzica nie determinuje automatycznie wysokości płatności przez dziadków.

Po pierwsze, obowiązek alimentacyjny dziadków jest uzależniony od niedostatku finansowego u wnuka. W przeciwieństwie do rodziców, którzy mają szerszy zakres obowiązków alimentacyjnych wobec dziecka, alimenty od dziadków są uzależnione od rzeczywistych potrzeb uprawnionego oraz możliwości finansowych obowiązanych tj. np. dziadków

Na przykład, choć można oczekiwać, że ojciec lub matka wesprą finansowo lekcje grania na instrumentach dla syna, nie ma podstaw prawnych, aby wymagać takich płatności od dziadków, nawet jeśli ich  na to stać. Koszty lekcji grania na instrumentach nie są uznawane za podstawową potrzebę, która pomaga wyjść z niedostatku.

Po drugie, wysokość alimentów zależy również od sytuacji majątkowej i zarobkowej dziadków. Jeśli zarabiają mniej niż rodzic lub mają większe wydatki, na przykład na leczenie lub rehabilitację, mogą płacić mniej.

Warto także wiedzieć, że nawet jeśli dziecko otrzymuje świadczenia z funduszu alimentacyjnego z powodu niewypłacalności rodzica, można wytoczyć pozew przeciwko dziadkom. Wtedy mogą zostać zasądzone dodatkowe alimenty, aby pokryć te potrzeby dziecka, które nie są spełniane przez środki z funduszu.

Czy kwota alimentów od dziadków jest równa tym zasądzonym od rodzica? Nie, sąd nie ustala automatycznie takiej samej kwoty. Wysokość alimentów od dziadków jest rozpatrywana indywidualnie w każdej sprawie, biorąc pod uwagę:

• Sytuację finansową dziadków: ich dochody i majątek.
• Koszty utrzymania dziecka, takie jak opłaty szkolne, opieka medyczna, żywność, odzież itp.
• Inne czynniki, takie jak wiek dziecka, sytuacja rodzinna, specjalne potrzeby dziecka, na przykład koszty terapii.

Po analizie tych czynników sąd ustala konkretne alimenty. Zazwyczaj alimenty od dziadków są niższe niż te od rodziców, ponieważ emeryci zazwyczaj mają niższe dochody, a ich obowiązki wobec wnuka są mniejsze niż rodziców.

Pozew o alimenty od dziadków – krótki opis procedury

Dla dochodzenia alimentów na rzecz dziecka od jego dziadków, konieczne jest wytoczenie powództwa w stosunku do zobowiązanego w kolejności następnej.

Zakres obowiązku alimentacyjnego dziadków wobec dziecka jest określony w art. 135 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.). Wysokość alimentów, które wnuk może żądać od dziadków, zależy od uzasadnionych potrzeb dziecka oraz możliwości finansowych dziadków, takich jak dochody z emerytury czy renty oraz ich stan zdrowia. Wartość alimentów, jaką można żądać od dziadków, nie może przekraczać ich możliwości majątkowych, uwzględniając zarówno potrzeby dziecka, jak i dziadków (art. 135 § 1 k.r.o.).

W przypadku spełnienia warunków do dochodzenia alimentów od dziadków, należy złożyć odpowiedni pozew alimentacyjny przed właściwym sądem. Pozew ten, zgodnie z przepisami, powinien zawierać:

• Miejscowość i datę sporządzenia,
• Oznaczenie sądu, do którego jest kierowany,
• Dane stron, tj. dziecka uprawnionego do alimentów oraz dziadków zobowiązanych (imię i nazwisko, adres do doręczeń, numer PESEL),
• Wartość przedmiotu sporu, czyli żądana kwota alimentów na 12 miesięcy,
• Nazwę pisma, czyli „pozew o alimenty”,
• Żądanie pozwu, czyli zasądzenie alimentów od dziadków na rzecz dziecka w konkretnej kwocie miesięcznie,
• Uzasadnienie żądania oraz dowody popierające to żądanie,
• Podpis osoby składającej pozew.

Uzasadnienie powinno szczegółowo przedstawić okoliczności uzasadniające dochodzenie alimentów od dziadków, wskazując na niedostatek dziecka oraz brak możliwości rodziców do zapewnienia wsparcia finansowego. Ważne jest również podkreślenie, że opłata za pozew o alimenty od dziadków nie jest wymagana.

Jak dziadkowie mogą uniknąć płacenia alimentów?

Dziadkowie będą mogli odmówić płacenia alimentów dla wnuka, jeśli wykażą, że nałożenie na nich tego obowiązku byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przykładem takiej sytuacji może być sytuacja, w której dziadkowie mają niskie emerytury, które nie pozwalają im zaspokoić swoich podstawowych potrzeb czy utrzymać się, lub gdy są oni ciężko chorzy i nie są w stanie finansowo wspierać dodatkowo wnuka. Sąd, który prowadzi sprawę dotyczącą nałożenia obowiązku alimentacyjnego na dziadków względem wnuków, będzie analizował realne możliwości zarobkowe oraz sytuację finansową dziadków, a także rzeczywiste potrzeby wnuków, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej.

Alimenty od dziadków – jaką formę obrony obrać?

Aspekty, które pomogą dziadkom uchylić się od obowiązku płacenia alimentów na wnuka/wnuczkę to:

• Samodzielność finansowa wnuka/wnuczki:
  Przykład: Jeśli wnuk spędza dużo czasu, lecz przedstawia się jako osoba potrzebująca wsparcia finansowego, można podać to jako argument, że jest zdolny do zarabiania na własne potrzeby, co uznaje alimenty za zbędne.
• Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego:
  Przykład: Jeśli wnuk nie podejmuje żadnych wysiłków w nauce ani nie dąży do samodzielności, można argumentować, że żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, przytaczając np. dokumenty szkolne jako dowody.
• Rozsądne określenie potrzeb wnucząt:
  Nie należy finansować wszystkich rozrywek czy aktywności dodatkowych wnuków. Przejrzenie paragonów może pomóc w wykazaniu, że nie wszystkie wydatki powinny być pokrywane z alimentów.
• Trudna sytuacja materialna dziadków:
  W przypadku, gdy płacenie alimentów byłoby dla dziadków finansowym obciążeniem, można przedstawić dokumenty takie jak wyciągi bankowe, zeznania podatkowe czy zaświadczenia z ZUS-u o wysokości emerytury, aby udowodnić trudności finansowe.

Alimenty od dziadków a fundusz alimentacyjny

Możliwe jest wystąpienie o wsparcie finansowe od dziadków nawet w przypadku, gdy osoba uprawniona do alimentów otrzymuje świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Sąd Najwyższy podkreślił tę kwestię w swoim wyroku z 6 marca 1980 r. (sygn. Akt IV CR 129/80). Fakt, że dziecko korzysta z pomocy z funduszu alimentacyjnego, gdy nie ma możliwości uzyskania alimentów od ojca, nie jest przeszkodą w dochodzeniu dodatkowych alimentów od dziadków zgodnie z art. 132 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, pod warunkiem, że potrzeby dziecka nie są w pełni zaspokojone.

Niemniej jednak przyznane alimenty od dziadków powinny być ustalone tak, aby dziecko nie było pozbawione świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Warto zauważyć, że to orzeczenie pozostaje aktualne, pomimo że kwestie związane z uzyskiwaniem świadczeń z funduszu alimentacyjnego są regulowane przez ustawę z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.