Co należy zrobić po nabyciu spadku?

Spis treści:

1. Stwierdzenie nabycia spadku – czym jest?
2. Stwierdzenie nabycia spadku – po co o nie występować?
3. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku co dalej?
4. Sposoby działu spadku
5. Urząd skarbowy
6. Zwolnienie dla najbliższej rodziny
7. Co w sytuacji, gdy nie dotrzymano 6 miesięcznego terminu
8. Co w sytuacji, kiedy dowiedzieliśmy się o nabyciu przedmiotów po upływie 6 miesięcznego terminu?

Chcąc uregulować sprawy spadkowe po śmierci spadkodawcy, należy przeprowadzić po nim postępowanie spadkowe. W zależności od okoliczności, można to zrobić na dwa sposoby. W pierwszym przypadku przed notariuszem, który sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia lub przed sądem uzyskując prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Wskazać należy, iż zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Stwierdzenie nabycia spadku – czym jest?

Potwierdzenie nabycia spadku jest decyzją sądową, która potwierdza prawa poszczególnych osób do majątku po zmarłym. Jest to rezultat przeprowadzonego postępowania, podczas którego sąd ustala, kto jest spadkobiercą oraz jakie udziały przysługują poszczególnym osobom w dziedziczeniu majątku.

Warto zaznaczyć, że samo potwierdzenie nabycia spadku nie sprawia, że automatycznie zostajesz spadkobiercą. Jest to jedynie formalne potwierdzenie praw, które posiadasz już wcześniej. Dodatkowo, nie istnieje wymóg przeprowadzania pełnego postępowania w przypadku nabycia spadku. Istnieją rodziny, które przez wiele lat nie uregulują spraw spadkowych.

Niemniej jednak, w wielu sytuacjach konieczne może okazać się uzyskanie postanowienia sądowego potwierdzającego nabycie spadku. Aby to zrobić, konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku i uruchomienie odpowiedniej procedury. Osoba składająca taki wniosek musi być uznana za tzw. „osobę mającą interes”, czyli należeć do jednej z następujących kategorii: spadkobierców, wierzycieli spadkodawcy, uprawnionych do zachowku, zapisobiorców, osób zainteresowanych wykazaniem, że nie są spadkobiercami i nie ponoszą odpowiedzialności za długi spadkowe, lub wykonawców testamentu.

Stwierdzenie nabycia spadku – po co o nie występować?

Skoro sądowe orzeczenie w sprawie stwierdzenia nabycia spadku jedynie potwierdza istniejące już prawa, naturalnie pojawia się pytanie – czy warto w ogóle przejść przez całą procedurę i poświęcać czas na uzyskanie takiego orzeczenia?

Odpowiedź jest prosta – samo złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku zazwyczaj nie wystarcza, aby swobodnie zarządzać majątkiem po zmarłym. W wielu przypadkach konieczne jest dodatkowe udowodnienie swoich praw. Posiadając orzeczenie sądu stwierdzające nabycie spadku, można m.in.:

• wypłacić środki z konta zmarłego – bank po śmierci spadkodawcy zazwyczaj blokuje dostęp do środków zgromadzonych na rachunku, a wypłata jest możliwa tylko dla osób uprawnionych. Posiadając orzeczenie sądu, można udowodnić swoje prawa,
• sprzedać nieruchomość po zmarłym – notariusz musi upewnić się, że osoba sprzedająca ma prawo do zbycia danej nieruchomości,
• spełnić obowiązki wynikające z przepisów dotyczących ksiąg wieczystych i hipoteki – nawet jeśli nie planuje się sprzedaży nieruchomości, przepisy nakładają obowiązek złożenia wniosku o ujawnienie swojego prawa w księdze wieczystej,
• odzyskać pieniądze od dłużników zmarłego – mimo formalnego statusu właściciela majątku po zmarłym, bez dokumentu potwierdzającego prawa do spadku nie można odzyskać należności od dłużników spadkodawcy.

Znaczenie stwierdzenia nabycia spadku może być także istotne dla zapisobiorcy. Jest to osoba, która otrzymuje na własność konkretny składnik majątku, np. nieruchomość. Posiadając orzeczenie sądowe, zapisobiorca może już na tym etapie dysponować przekazanym mu przedmiotem, bez konieczności czekania na zakończenie całego postępowania spadkowego.

Stwierdzenie nabycia spadku stanowi także ochronę dla osób trzecich. W przypadku, gdy zmarły pozostawił niespłacone długi, orzeczenie sądowe pozwala wierzycielom na udowodnienie, kto jest spadkobiercą i tym samym, kto ponosi odpowiedzialność za spłatę zobowiązań.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku co dalej?

Jeśli już posiadasz stwierdzenie nabycia spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia, czy to oznacza, że całe postępowanie spadkowe zostało zakończone? To pytanie często nurtuje osoby zaangażowane w proces dziedziczenia. Jednak odpowiedź nie jest jednoznaczna.

Nabyłem spadek i co dalej?

Na tym etapie posiadasz określony udział w spadku, wyrażony jako ułamek. Przyjmijmy, że jest to na przykład ¼. Oznacza to, że masz prawo do ¼ udziału w samochodzie spadkodawcy, ¼ w nieruchomościach, ¼ w pieniądzach i ¼ w innych odziedziczonych przedmiotach. Innymi słowy, nie posiadasz wyłącznego prawa własności do żadnego z elementów majątku.

Przyjmijmy hipotetyczną sytuację, że zmarły pozostawił po sobie 4 nieruchomości o równorzędnej wartości, a dziedziczyć będzie 4 spadkobierców, każdy w równych częściach. To jednak nie oznacza, że każdy z was może być wyłącznym właścicielem jednej z tych nieruchomości. Zamiast tego, każdy będzie współwłaścicielem ¼ każdej działki.

Taki stan rzeczy niesie ze sobą pewne trudności. Po pierwsze, żaden z przedmiotów po zmarłym nie przynależy wyłącznie tobie. Po drugie, nie możesz podejmować samodzielnych decyzji, np. dotyczących sprzedaży, remontu domu czy innych działań związanych z majątkiem spadkowym, bez zgody pozostałych spadkobierców.

Sytuacja staje się jeszcze bardziej skomplikowana, gdy nie ma porozumienia co do zarządzania spadkiem – np. każdy z was chce zamieszkać w mieszkaniu lub niektórzy preferują sprzedaż rodzinnych pamiątek, podczas gdy inni chcieliby je zachować.

Zmiana nastąpi dopiero w momencie, gdy przestaniecie być współwłaścicielami. Wówczas każdy będzie mógł samodzielnie decydować o swojej części majątku. Jednakże, aby to osiągnąć, konieczny jest kolejny etap postępowania spadkowego – dział spadku.

Sposoby działu spadku

Jeśli podjęliście decyzję o dział spadku, to macie do wyboru trzy opcje:

• Podział fizyczny – dokonujecie podziału poszczególnych składników spadku zgodnie z waszymi udziałami.
• Podział finansowy – sprzedajecie majątek po zmarłym i dzielicie uzyskane pieniądze. Przekazanie składników majątku na własność z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców.
• Podział fizyczny często okazuje się niemożliwy, jeśli chcecie dokładnie podzielić spadek zgodnie z waszymi udziałami. Rzadko zdarza się, aby poszczególne składniki majątku odpowiadały dokładnie wartości waszych udziałów.

Zazwyczaj podział fizyczny polega na ustaleniu, jak dokładnie rozdzielić majątek, a nadwyżki są uzupełniane spłatą na rzecz pozostałych spadkobierców. Niektórzy spadkobiercy mogą również zgodzić się na ustępstwa, np. pozostawić nieruchomość innemu spadkobiercy w zamian za zachowanie całej gotówki, nawet jeśli nie pokrywa ona całego udziału spadkowego.

Wybór sposobu działu spadku to tylko fragment całego procesu. Konieczne jest również zdecydowanie, czy procedura powinna odbyć się przed sądem, czy też może być przeprowadzona za pomocą umowy między spadkobiercami.

Urząd skarbowy

W pierwszej kolejności należy zająć się kwestiami związanymi z koniecznością zgłoszenia nabycia spadku lub złożenia zeznania podatkowego w urzędzie skarbowym.

Majątek osób, które nabyły własność rzeczy lub praw majątkowych na terytorium Polski w drodze dziedziczenia, podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

W sytuacji, gdy wartość otrzymanego majątku przekraczać będzie kwotę wolną od podatku, jak również nie będzie przysługiwać zwolnienie, konieczne będzie złożenie zeznania podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych na formularzu SD-3.

Należy pamiętać, iż zeznanie podatkowe należy złożyć w ciągu 1 miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek podatkowy nie powstaje jednak już w dniu śmierci spadkodawcy, czy też wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Termin ten liczymy od dnia kiedy uprawomocniło się orzeczenie sądu, został zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia lub zostało wydane europejskie poświadczenie nabycia spadku.

Na zapłatę podatnik ma 14 dni od dnia doręczenia mu decyzji z ustaloną kwotą podatku.

Zwolnienie dla najbliższej rodziny

Osoby bliskie spadkodawcy mogą skorzystać ze zwolnienia dla najbliższej rodziny. Wskazać jednak należy, iż możliwość ta dotyczy jedynie określonych osób tj. jeżeli nabyły spadek po śmierci żony, męża, córki, syna, wnuczki, wnuka, prawnuczki, prawnuka, matki, ojca, babci, dziadka, prababci, pradziadka, pasierbicy, pasierba, siostry, brata, macochy i ojczyma.

Wówczas na zgłoszenie mamy 6 miesięcy od dnia, kiedy powstał obowiązek podatkowy, zgodnie z zasadami opisanymi powyżej.

Jeżeli wskazane wyżej osoby będą chciały skorzystać z całkowitego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, muszą złożyć formularz podatkowy SD-Z2.

Co w sytuacji, gdy nie dotrzymano 6 miesięcznego terminu

Co do zasady niedotrzymanie terminu skutkuje tym, iż nabycie własności rzeczy i praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.

Opodatkowaniu podlega nabycie przez spadkobiercę przedmiotów o czystej wartości przekraczającej 36 120 zł.

Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

Co w sytuacji, kiedy dowiedzieliśmy się o nabyciu przedmiotów po upływie 6 miesięcznego terminu?

Niejednokrotnie zdarza się, że spadkobiercy nie mają pełnej wiedzy o wszystkich składnikach wchodzących w skład masy spadkowej już w chwili śmierci spadkodawcy. Co w sytuacji, kiedy dowiedzą się o nabyciu w spadku przedmiotów po upływie 6 miesięcznego terminu?

Jeżeli spadkobierca dowie się o nabyciu przedmiotów po upływie 6 miesięcznego terminu, zwolnienie stosuje się, gdy spadkobierca zgłosi te przedmioty naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.

Wskazać jednak należy, iż sam fakt późniejszego dowiedzenia się o nabyciu przedmiotów może nie być wystarczający dla skorzystania ze zwolnienia. Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem „Spadkobierca chcąc skorzystać ze zwolnienia podatkowego, o którym mowa w art. 4a ust. 2 u.p.s.d. powinien wykazać, że bez własnych zaniedbań lub zaniechań nie wiedział o nabyciu przez niego spadku, a następnie zgłosić nabyty spadek (rzeczy lub prawa majątkowe) naczelnikowi urzędu skarbowego, nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu. W przepisie art. 4a ust. 2 u.p.s.d. chodzi więc o przypadki o charakterze wyjątkowym, w których z natury i istoty nabycia danego prawa majątkowego czy własności rzeczy wynika, że nabywca mógł dowiedzieć się o tym nabyciu później, nie zaś o sytuacje, kiedy nabywca dowiedział się później na skutek własnych zaniechań czy zaniedbań.” (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, I SA/Gl 777/21, LEX nr 3315606).