Niejednokrotnie spotykamy się z sytuacją, gdy porządkując swoje sprawy majątkowe zastanawiamy się co i komu zapiszemy w testamencie. Dzieje się tak tylko wówczas, gdy mamy zamiar zapisać konkretne przedmioty spadkowe (prawa i własności) konkretnym osobom. Gdy nie mamy szczególnych planów możemy nie sporządzać testamentu. Wówczas całość naszego majątku po naszej śmierci zostanie przekazana na rzecz najbliższych zgodnie ze wskazanymi w kodeksie cywilnym udziałami.
Gdy planujemy w inny sposób przekazać majątek np. tylko jednej osobie albo i w innych udziałach, wówczas sporządzamy testament. Dla przypomnienia, testament może być sporządzony ręcznie lub u notariusza w formie aktu notarialnego. W testamencie można w dowolny sposób rozporządzić swoim majątkiem. Co gdy chcemy zapisać nasze mieszkanie na konkretną osobę? Jak prawidłowo zapisać mieszkanie w testamencie? Co to jest zapis windykacyjny, a co to jest zapis zwykły? Jak wygląda sprawa zachowku w przypadku zapisu windykacyjnego? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć poniżej.
Jakie są sposoby zapisania mieszkania w testamencie?
Spadkodawca może zobowiązać spadkobiorcę ustawowego lub testamentowego poprzez zapis testamentowy do określonego świadczenia na rzecz wskazanej w testamencie osoby, czyli zapisobiercy. Prawa majątkowe, takie jak mieszkanie, ale także inne przedmioty wartościowe takie jak samochód lub pieniądze, mogą być zapisane na rzecz określonej osoby w testamencie. Mamy wówczas do czynienia z zapisem testamentowym. Tak jak było o tym mowa wcześniej mamy dwa rodzaje zapisów: zwykły i testamentowy.
Kto może być zapisobiercą?
Nie każdy może zostać zapisobiercą. Wymogi są takie same jak w przypadku osoby powołanej do spadku, czyli musi to być osoba fizyczna która dożyła otwarcia spadku. Może to być dziecko nienarodzone, ale poczęte w chwili dokonywania zapisu. Warunek to aby urodziło się żywe. Zapisobiercą nie może być osoba uznana za niegodną oraz osoba prawna, która nie istnieje w chwili otwarcia spadku.
Czym różni się zapis zwykły od windykacyjnego?
Za pomocą obydwu rodzajów zapisów można zapisać w testamencie mieszkanie. Zapis zwykły nie wymaga dla swojej ważności formy aktu notarialnego. Wystarczy, że spadkodawca zawarł taki zapis w treści swojego testamentu własnoręcznego. Zapis windykacyjny może być uczyniony wyłącznie w formie aktu notarialnego. Konsekwencją powyższego jest to, że zapis zwykły nie przenosi własności nieruchomości od razu, zaś zapis windykacyjny od razu przenosi własność . Na postawie zapisu zwykłego zapisobierca otrzymuje jedynie roszczenie do osoby zobowiązanej w testamencie do wykonania zapisu do wykonania tego zapisu czyli np. przeniesienia własności nieruchomości. Roszczenie to przedawnia się po upływie 5 lat od dnia wymagalności zapisu. W przypadku zapisu windykacyjnego jest prościej ponieważ własność przechodzi na zapisobiercę z momentem śmierci spadkodawcy.
Zapis zwykły może być uczyniony pod warunkiem, czyli np. osiągnięcia przez zapisobiercę określonego wieku. Nie ma takiej możliwości w przypadku zapisu windykacyjnego.
Tak jak już wspomniałam wcześniej, nie ma ograniczeń co do przedmiotów i praw które mogą być zapisane w testamencie w formie zapisu zwykłego. Inaczej jest w przypadku zapisu windykacyjnego. Mamy zamknięty katalog przedmiotów i praw, które mogą być przedmiotem zapisu windykacyjnego i tak mogą być to tylko:
- rzeczy oznaczone co do tożsamości (np. mieszkanie, samochód);
- zbywalne prawa majątkowe (np. prawo do pobierania odsetek);
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
- ustanowienie na rzecz zapisobiorcy użytkowania lub służebności.
Zachowek, a zapis windykacyjny.
Warto pamiętać, decydując się na konkretne rozwiązanie prawne przy rozporządzaniu swoim majątkiem na wypadek śmieci, że osoby mające roszczenie o zachowek, mogą w określonych przypadkach żądać zapłaty zachowku od zapisobiercy windykacyjnego.
Zgodnie z art. 991 § 1 KC, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Jak wskazuje natomiast § 2 art. 991 KC, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Zatem roszczenie o zachowek powstaje wówczas, gdy spadkodawca sam nie zapewnił uprawnionemu należnego mu zachowku, czy to w postaci dziedziczenia, ustanowienia zapisu lub dokonania darowizny. Dopiero w przypadku, gdy uprawniony nie uzyska żadnych korzyści ze spadku powstaje po jego stronie roszczenie w stosunku do spadkobiercy o zapłatę zachowku lub, gdy uprawniony uzyskał korzyść jedynie w części, roszczenie o uzupełnienie zachowku.
Roszczenie o zachowek do zapisobierców windykacyjnych można kierować dopiero, gdy nie dało się otrzymać zachowku od spadkobierców. Można żądać zapłaty zachowku w całości albo – jeżeli częściowo roszczenie zaspokoili spadkobiercy – jego uzupełnienia. Odpowiedzialność zapisobiercy windykacyjnego jest jednak ograniczona. Odpowiada on za zapłatę zachowku tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem zapisu windykacyjnego.
