Spis treści
- Majątek wspólny małżonków – co wchodzi w jego skład?
- Majątek osobisty małżonka – co się do niego zalicza?
- Przedmioty zwykłego urządzenia domowego – majątek osobisty czy wspólny?
- Majątek nabyty przed zawarciem małżeństwa
- Majątek osobisty po ślubie
- Dziedziczenie lub darowizna a majątek osobisty
- Majątek osobisty a rozwód
Kwestie związane z majątkiem małżonków odgrywają istotną rolę w życiu każdego małżeństwa. Większość z nas decydując się być w związku małżeńskim, pozostaje w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Oznacza to, iż każdy z małżonków posiada majątek osobisty oraz wspólny ze swoim małżonkiem. Co zalicza się do majątku wspólnego, co zaś do majątku odrębnego małżonków? Co dzieje się z majątkiem nabytym przed zawarciem małżeństwa? Do którego z majątków – wspólnego czy osobistego zostaje zaliczony przedmiot dziedziczenia czy darowizna dokonana na rzecz jednego z małżonków? Na wszystkie te oraz inne pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym artykule.
Majątek wspólny małżonków – co wchodzi w jego skład?
Majątek wspólny małżonków to wszystkie rzeczy i pieniądze, które para małżeńska zdobyła w trakcie swojego małżeństwa. Oznacza to, że wszystko, co zarobili lub kupili razem po ślubie, staje się ich wspólną własnością. Mogą to być zarówno rzeczy ruchome, takie jak meble i samochody jak i nieruchomości, na przykład domy czy działki.
Zgodnie z art. 31 §2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku wspólnego należą w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków (np.: wynagrodzenie za umowę o dzieło czy emerytura), dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków (np.: czynsz uzyskany z dzierżawy), środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków oraz kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie (..) w ZUS.
Majątek osobisty małżonka – co się do niego zalicza?
Do majątku osobistego małżonka zalicza się wszystko to, co nie jest składnikiem majątku wspólnego (patrz powyżej). Jest to zespół składników majątkowych tj. przedmiotów majątkowych, wierzytelności, praw majątkowych, które nie wchodzą w skład majątku wspólnego i są własnością tylko jednego z małżonków.
W art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wymienione zostały składniki majątku osobistego, kolejno:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
Przykład: własność roweru nabytego przed zawarciem małżeństwa
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
Przykład: darowizna dokonana na rzecz jednego małżonka, bez wskazania, iż ma ona wejść do majątku wspólnego małżonków
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
Przykład: udziały w spółce cywilnej
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
Przykład: ubrania, telefon komórkowy, który służy jednemu z małżonków
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
Przykład: obowiązek alimentacyjny
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
Przykład: kwota uzyskana z odszkodowania za uszkodzenie ciała
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
Uwaga! Nie jest to pobrane wynagrodzenie za pracę!
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
Przykład: nagroda za wygranie konkursu np. sportowego, wiedzy
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
Przykład: utwór muzyczny
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Przykład: zakup roweru A ze środków uzyskanych ze sprzedaży roweru B, który należał do majątku osobistego małżonka (tzw. zasada surogacji).
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego – majątek osobisty czy wspólny?
Przedmioty zwykłego urządzenia domowego to rzeczy ruchome, które znajdują się w typowym gospodarstwie domowym i są używane do codziennych czynności, takich jak gotowanie, sprzątanie, przechowywanie jedzenia czy oglądanie telewizji. Przykłady to lodówka, kuchenka, odkurzacz, telewizor, pralka. Należą więc do majątku osobistego czy wspólnego?
Odpowiedź brzmi: majątek wspólny. Zgodnie z art. 34 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Jednakże, jeżeli przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków zostały nabyte przed powstaniem wspólności, nie są objęte wspólnością ustawową (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 1973 r., III CZP 77/73)
Majątek nabyty przed zawarciem małżeństwa
Przed zawarciem małżeństwa, to co każdy z małżonków posiadał, czyli samochody, nieruchomości i inne rzeczy, które nabył, stanowi ich majątek osobisty. Oznacza to, że te rzeczy należą tylko do jednego z małżonków i nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków.
Przykładowo, jeśli jedno z małżonków posiadało samochód przed małżeństwem, to ten samochód pozostaje ich własnością osobistą, a nie staje się wspólnym majątkiem małżeńskim. To samo dotyczy nieruchomości, które jedno z małżonków posiadało przed ślubem.
Majątek osobisty po ślubie
Po zawarciu małżeństwa, majątek osobisty nadal pozostaje własnością tego samego małżonka. To znaczy, że żaden z majątków nie zostaje automatycznie przekształcony w majątek wspólny po ślubie. W związku z tym, wszystkie przedmioty, które wchodzą w skład majątku osobistego jednej osoby, pozostają wyłącznie jej odrębną własnością.
Dziedziczenie lub darowizna a majątek osobisty
Zasada jest taka, że spadki i darowizny wchodzą do majątku osobistego tego małżonka, który je otrzymał. Jednak spadkodawca lub darczyńca mają możliwość zdecydowania inaczej i mogą postanowić, że te rzeczy zostaną włączone do majątku wspólnego małżonków albo do majątków osobistych obu małżonków.
Przykładowo, jeśli żona dostaje spadek w postaci nieruchomości, ta nieruchomość będzie należała do jej majątku osobistego. Ale jeśli spadkodawca zdecyduje, że nieruchomość ma być wspólnym mieniem małżonków, to stanie się ona częścią majątku wspólnego obojga małżonków.
Zasady dotyczące spadków i darowizn wchodzących do majątku osobistego lub wspólnego mogą zostać określone w dokumentach notarialnych, testamentach lub umowach zawartych między stronami.
Majątek osobisty a rozwód
Podział majątku małżonków następuje po ustanowieniu rozdzielności majątkowej między nimi. Zgodnie z Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym (artykuł 58 § 3), sąd może na wniosek jednego z małżonków dokonać podziału majątku w wyroku rozwodowym, ale tylko jeśli nie spowoduje to nadmiernych opóźnień. Podział majątku nie obejmuje majątku osobistego małżonków.
Podczas podziału majątku uwzględniane są nakłady ze składników majątku osobistego na majątek wspólny oraz nakłady ze składników majątku wspólnego na majątek osobisty. W przypadku, gdy występuje spór dotyczący przynależności danego przedmiotu do majątku osobistego, to ciężar udowodnienia tego faktu spoczywa na małżonku, który ma zainteresowanie w wykazaniu tego.
Zatem dopiero po wprowadzeniu rozdzielności majątkowej, sąd może dokonać podziału majątku małżonków, ale tylko pod warunkiem, że nie wprowadzi to nadmiernych opóźnień w procesie rozwodowym. Warto również zauważyć, że podział dotyczy tylko składników majątku wspólnego, a majątek osobisty pozostaje, poza tym procesem.
