Spis treści:
Czym jest termin?
Termin jest pewnym ograniczeniem czasowym, które określa skuteczność czynności prawnej. Gdy czynność prawna zostaje zastrzeżona terminem, jej powstanie lub ustanie zależy od upływu tego terminu, który jest przyszłym, pewnym zdarzeniem.
Rodzaje terminów i ich obliczanie:
- Termin oznaczony w dniach: Kończy się o północy ostatniego dnia terminu, przy czym nie wlicza się dnia, w którym nastąpiło zdarzenie prawne.
- Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach, latach: Kończy się z upływem dnia, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu. Jeśli takiego dnia nie ma w danym roku (np. 29 lutego), termin kończy się w ostatnim dniu tego miesiąca. Wyjątkiem jest obliczanie wieku osoby fizycznej, gdzie bierze się pod uwagę początek ostatniego dnia.
- Początek, środek, koniec miesiąca: Rozumiane są jako odpowiednio pierwszy, piętnasty lub ostatni dzień miesiąca.
- Termin oznaczony w miesiącach lub latach, gdy ciągłość nie jest wymagana: Miesiąc liczy się za 30 dni, a rok za 365 dni.
- Termin półmiesięczny: Zawsze oznacza 15 dni.
Wyjątek: Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy lub sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.
Jakie terminy można przywrócić?
W procedurze cywilnej wyróżniamy cztery rodzaje terminów ustawowe, sądowe, umowne i instrukcyjne. Przywróceniu podlegają jedynie terminy procesowe, tj. ustawowe bądź sądowe. Do terminów ustawowych należą terminy do wniesienia środków zaskarżenia np. termin do wniesienia apelacji, zażalenia. Terminy sądowe, określane są także jako terminy prekluzyjne, ale wyznaczane są przez sąd lub sędziego.
Przesłanki przywrócenia terminu
Zgodnie z art. 167 k.p.c czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu jest bezskuteczna. Instytucja przywrócenia terminu niewątpliwie wiąże się z zasadą formalizmu postępowania cywilnego, co oznacza, iż czynności podejmowane przez stronę posiadają określoną formę, muszą zostać dokonane w odpowiedni sposób, a także powinny być dokonane w odpowiednim miejscu i czasie. Aby skorzystać z wskazanej możliwości przywrócenia terminu, zachodzić muszą cztery kluczowe przesłanki:
- Brak winy: Strona musi udowodnić, że nie była winna uchybienia terminowi, czyli nie była w stanie zrealizować czynności z powodu przyczyn od niej niezależnych, pomimo zachowania należytej staranności. Co do zasady choroba strony lub jej pełnomocnika, która nie uniemożliwia podjęcia działania choćby przy pomocy osób trzecich, nie uzasadnia przywrócenia terminu dokonania czynności procesowe. Warto podkreślić, że brak winy jest kluczowym warunkiem i musi być oceniany indywidualnie przez Sąd.
- Ujemne skutki procesowe: Uchybienie terminu musi pociągnąć za sobą negatywne konsekwencje dla strony. Przesłanka ta musi być związana z uchybieniem terminu. Nie jest możliwe przywrócenie terminu do dokonania czynności, gdy skutki uchybienia mogą jeszcze zostać uchylone np. w drodze sprzeciwu od wyroku zaocznego.
- Wniosek o przywrócenie terminu: Strona musi złożyć wniosek o przywrócenie terminu w Sądzie, w którym miała dokonać danej czynności, w terminie tygodniowym od ustania przyczyny uchybienia, udowadniając jednocześnie okoliczności uzasadniające wniosek. Przywrócenie terminu jest możliwe wyłącznie na wniosek, nigdy z urzędu. Do złożenia wniosku o przywrócenie terminu jest uprawniony podmiot postępowania, który miał obowiązek dokonania czynności procesowej w określonym terminie, m.in. strona, jej przedstawiciel ustawowy lub pełnomocnik procesowy, kurator procesowy, interwenient uboczny, prokurator. Wniosek powinien spełniać warunki dla odpowiedniego pisma procesowego określone w art. 126 §1 k.p.c. Opóźniony wniosek lub taki, który nie spełnia wymogów formalnych, może zostać odrzucony przez Sąd. Ponadto, istnieje ograniczenie czasowe, gdyż po upływie roku od uchybienia terminu, przywrócenie terminu jest dopuszczalne tylko w wyjątkowych przypadkach, ocenianych indywidualnie przez Sąd.
- Dokonanie czynności procesowej: Wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu strona powinna dokonać czynności procesowej, której uchybiła. Należy więc podkreślić, że poprzez taką konstrukcję dokonujemy czynności, która pierwotnie dotknięta była sankcją bezskuteczności nie będąc pewni czy nasz wniosek o przywrócenie terminu zostanie rozpatrzony pozytywnie.
Choroba pełnomocnika a przegapiony termin
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że profesjonalny pełnomocnik, planując dokonanie określonych czynności procesowych, powinien uwzględnić możliwość wystąpienia czasowych przeszkód w okresie biegu terminu do ich wykonania, w tym również przeszkód zdrowotnych. Obowiązek ten jest szczególnie istotny, gdy pełnomocnik cierpi na określone, powtarzające się, krótkotrwałe niedyspozycje zdrowotne. W takich przypadkach pełnomocnik ma obowiązek tak zorganizować swoje działania, aby zapewnić terminowe wykonanie czynności procesowych pomimo możliwych niedyspozycji zdrowotnych.
Jednakże, obowiązek ten nie dotyczy sytuacji, gdy niedyspozycja zdrowotna jest nagła i niemożliwa do przewidzenia, na przykład w przypadku ostrej infekcji. W takich przypadkach nagła choroba może być uznana za okoliczność usprawiedliwiającą przegapienie terminu.
Ponadto Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na to, że choroba strony lub pełnomocnika, która nie wyklucza podjęcia działania choćby przy pomocy innych osób, nie uzasadnia przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej. (Postanowienie SN z dnia 6 lutego 2018 r. Sygn. akt III UZ 14/17).
Kiedy nie można przywrócić terminu?
Należy wskazać, iż jedyną sytuacją, w której przywrócenie terminu do dokonania czynności jest niemożliwe, jest przypadek małżeństwa bigamicznego. Niedopuszczalne jest bowiem przywrócenie terminu do złożenia środka odwoławczego od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa lub rozwód albo ustalającego nieistnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron zawarła po uprawomocnieniu się wyroku nowy związek małżeński.
Ponadto, zgodnie z art. 169 §4 k.p.c przywrócenie terminu nie będzie dopuszczalne po upływie roku od uchybionego terminu, a ewentualne przywrócenie takiego terminu możliwe jest wyłącznie w wyjątkowych wypadkach.
Treść wniosku o przywrócenie terminu
Wniosek o przywrócenie terminu powinien zostać wniesiony do Sądu, w którym czynność miała być dokonana. Wniosek powinien spełniać warunki dla odpowiedniego pisma procesowego określone w art. 126 §1 k.p.c. Opóźniony wniosek lub taki, który nie spełnia wymogów formalnych, może zostać odrzucony przez Sąd.
Zgodnie z art. 126 § 1 k.p.c. Każde pismo procesowe powinno zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
2) imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
3) oznaczenie rodzaju pisma;
4) osnowę wniosku lub oświadczenia;
5) w przypadku, gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów;
6) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
7) wymienienie załączników.
Ponadto, należy ponownie podkreślić, iż wraz z wnioskiem powinna zostać dokonana czynność, na wykonanie której termin minął. Na przykład, jeśli Sąd wyda postanowienie lub wyrok a strona nie złoży wniosku o uzasadnienie w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia wyroku lub postanowienia wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu na dokonanie takiej czynności strona powinna złożyć wniosek o uzasadnienie, od którego zostanie uiszczona odpowiednia opłata sądowa.
Termin na wniesienie wniosku
Zgodnie z art. 169 k.p.c. Pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia terminu.
Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy Strona musi złożyć wniosek o przywrócenie terminu w ciągu tygodnia od momentu ustania przyczyny, która spowodowała niezachowanie terminu do wniesienia zażalenia, a nie od dnia, w którym dowiedziała się o przyczynie odrzucenia środka zaskarżenia skargi. Ważne jest, aby rozróżniać początek biegu terminu do złożenia zażalenia od początku biegu terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu. Termin na złożenie zażalenia rozpoczyna się od dnia doręczenia postanowienia w sprawie odrzucenia skargi, natomiast termin na złożenie wniosku o przywrócenie terminu rozpoczyna się od momentu ustania przyczyny, która spowodowała uchybienie terminowi do złożenia zażalenia, czyli od przyczyny wskazanej przez stronę (postanowienie SN z 15.02.2018 r., IV CZ 9/18).
Skutki przywrócenia terminu
Przywrócenie terminu ma istotne konsekwencje dla przebiegu postępowania. Przede wszystkim umożliwia stronom dalsze uczestnictwo w sprawie, co może być kluczowe dla ochrony ich praw i interesów. Po przywróceniu terminu sąd będzie kontynuował postępowanie, a strona zyska możliwość składania pism procesowych, przedstawiania dowodów oraz uczestnictwa w rozprawach.
Warto jednak podkreślić, że przywrócenie terminu nie następuje automatycznie i wymaga solidnych argumentów oraz przekonujących dowodów. Sąd dokładnie analizuje przedstawione okoliczności, a decyzja o przywróceniu terminu zależy od indywidualnej oceny każdej sprawy.
Podsumowanie
Przywrócenie terminu pozwala stronom na dalsze uczestnictwo w postępowaniu sądowym, co jest kluczowe dla ochrony ich praw. Aby przywrócić termin, trzeba udowodnić brak winy w jego uchybieniu i złożyć odpowiedni wniosek w terminie tygodniowym od ustania przyczyny uchybienia. Wniosek musi być dobrze uzasadniony, zawierać wszystkie wymagane informacje i zostać złożony w sądzie, w którym miała być dokonana dana czynność. Sąd ocenia każdą sprawę indywidualnie, uwzględniając okoliczności i przedstawione dowody.
