Wiele osób zadaje sobie pytania dotyczące przeprowadzenia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Jak przebiega takie postępowanie? Czy wszyscy spadkobiercy muszą stawić się sądzie? Czy zawsze musimy przeprowadzić sprawę spadkową? Jaki jest termin do przeprowadzenia postępowania spadkowego? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym artykule.
Co to jest stwierdzenie nabycia spadku?
Najprościej rzecz ujmując stwierdzenie nabycia spadku jest postępowaniem, które ma doprowadzić do ustalenia kto i w jakiej części dziedziczy po spadkodawcy. Postępowanie spadkowe jest postępowaniem nieprocesowym tzw. niespornym, w związku z tym, nie mamy tu do czynienia z powodem i pozwanym, a wnioskodawcą i uczestnikami, a do sądu składamy nie pozew, a wniosek.
Musimy pamiętać, że w tym postępowaniu możliwość działania sądu jest ograniczona – co do zasady nie ustala on co wchodzi w skład spadku, nie rozpatruje kwestii wydziedziczenia, czy zachowku. Jeżeli jednak spadkodawca sporządził jeden lub kilka testamentów, weryfikowana może być ich ważność.
Czy zawsze trzeba przeprowadzić postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku? W jakim terminie należy to zrobić?
Co do zasady, w przypadku śmierci bliskiej osoby nie zawsze może być konieczne przeprowadzenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Jeżeli np. po śmierci rodzica okaże się, że nie posiadał on żadnego majątku, przeprowadzenie takiego postępowania byłoby jedynie formalnością. Jeżeli jednak wiemy, że osoba po której mielibyśmy dziedziczyć nie miała wprawdzie żadnego majątku, ale mogła mieć długi, warto rozważyć odrzucenie spadku. Na odrzucenie spadku mamy 6 miesięcy od dnia w którym dowiedzieliśmy się o tym, że możemy być spadkobiercami. Zazwyczaj, będzie to 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy.
W zakresie przeprowadzenia postępowania spadkowego nie ma żadnego terminu i możemy zrobić to w zasadzie każdym czasie.
Jak przebiega sprawa spadkowa?
Posiedzenie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku rozpoczyna się od wywołania sprawy i wezwania wszystkich uczestników na salę rozpraw. W pierwszej kolejności sąd sprawdza kto stawił się na posiedzeniu, dlatego trzeba pamiętać, żeby zabrać ze sobą do sądu dowód tożsamości tj. dowód osobisty lub paszport. Odnośnie osób, które nie stawią się na posiedzenie, sąd sprawdza, czy zostały prawidłowo zawiadomione o terminie tj. przede wszystkim, czy odebrały korespondencję z sądu. Jeżeli wszyscy uczestnicy zostali prawidłowo powiadomieni o terminie posiedzenia, nieobecność uczestników nie tamuje rozpoznania sprawy.
Jeżeli uczestnik postępowania nie może stawić się na termin posiedzenia w sprawie spadkowej z uwagi np. na zły stan zdrowia, dużą odległość miejsca zamieszkania od sądu, czy w związku z przebywaniem za granicą, może zwrócić się do sądu z wnioskiem o umożliwienie uczestnictwa w posiedzeniu w trybie zdalnym.
W sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W tym celu sąd odbiera od wnioskodawcy oraz uczestników zapewnienie spadkowe.
W zapewnieniu zgłaszający się powinien złożyć oświadczenie co do wszystkiego, co mu jest wiadome w sprawie spadkowej tj. znanych mu spadkobiercach, o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi oraz o testamentach spadkodawcy.
W praktyce pytania sądu obejmują przede wszystkim następujące kwestie: kiedy zmarł spadkodawca, gdzie miał ostanie miejsce stałego pobytu, informacje dotyczące spadkobierców, czy było przeprowadzane postępowanie spadkowe, czy był sporządzany akt poświadczenia dziedziczenia, czy spadkodawca sporządził testament, a jeżeli tak, to czy istnieją podstawy do kwestionowania jego ważności.
Pod względem skutków karnych zapewnienie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem, o czym sędzia powinien uprzedzić składającego zapewnienie.
Po odebraniu zapewnień spadkowych i przeprowadzeniu postępowania dowodowego, sąd wydaje postanowienie, w treści którego stwierdza kto dziedziczy po spadkodawcy i w jakim udziale.
Jeżeli nie zgadzamy się z treścią postanowienia, w ciągu 7 dni od jego ogłoszenia lub doręczenia (jeżeli było wydane na posiedzeniu niejawnym) musimy złożyć wniosek o jego uzasadnienie. Opłata od wniosku wynosi 100 zł. Termin do wniesienia apelacji wynosi dwa tygodnie, licząc od dnia doręczenia skarżącemu postanowienia co do istoty sprawy wraz z uzasadnieniem.
Sprawa spadkowa w sądzie, czy u notariusza?
Sprawę spadkową można przeprowadzić zarówno przed sądem, jak i u notariusza. W niektórych przypadkach wystąpienie do sądu będzie jednak konieczne. Przede wszystkim, aby notariusz mógł sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia konieczne jest, aby stawili się na spotkaniu wszyscy spadkobiercy. W przypadku postępowania sądowego wystarczy, że jedna osoba złoży zapewnienie spadkowe przed sądem, zaś pozostali spadkobiercy nie muszą stawiać się w sądzie. Przeprowadzenie postępowania spadkowego przed sądem będzie również konieczne w sprawach w których pojawią się wątpliwości co do jurysdykcji sądów polskich (np. gdy spadkodawca zmarł za granicą), czy kwestionowana będzie ważności testamentu.
