Uchylenie obowiązku alimentacyjnego

Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidują możliwość ustalenia obowiązku alimentacyjnego osoby uprawnionej wobec osoby zobowiązanej. Osobą uprawnioną może być dziecko, ale także dorosły np. była żona względem byłego męża. O tym kiedy rozwiedzeni małżonkowie mogą domagać się od jednego z nich alimentów napiszę w kolejnym artykule.

Uchylenie od obowiązku alimentacyjnego rodziców – najważniejsze informacje

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje górnej granicy wiekowej do której dziecko może domagać się od rodzica alimentów. Zgodnie z art. 133 § kodeksu rodzinnego rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba, że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższym wypadkiem uprawnionym do świadczeń alimentacyjnych jest ten kto znajduje się w niedostatku (133 §2 k.r.o.).

W praktyce sytuacja wygląda w ten sposób, że rodzic zobowiązany jest łożyć na utrzymanie dziecka do czasu zakończenia jego edukacji z jednoczesnym podjęciem zatrudnienia, co umożliwi potomkowi samodzielne utrzymanie. Naturalnie istnieją instrumenty prawne, umożliwiające rodzicowi uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego. Stanowią one pewnego rodzaju ochronę rodzica przed niezasadnym łożeniem na utrzymanie dziecka w sytuacji, gdy jest ono już gotowe i ma możliwości do samodzielnego utrzymania się. Taką możliwość przewiduje art. 133 § 3 k.r.o. Zgodnie z jego treścią rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego również wtedy, kiedy są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem.

Należy mieć na uwadze, że w przypadku dorosłych dzieci, które są niepełnosprawne lub kalekie obowiązek alimentacyjny może trwać przez całe ich życie. W przypadku gdy rodzic uzna to za uzasadnione, może zwrócić się do sądu o zbadanie w ramach toczącej się sprawy o uchylenie obowiązku alimentacyjnego, czy dorosłe i niepełnosprawne dziecko nie ma faktycznie możliwości samodzielnego utrzymania się. Innymi słowy sąd bada czy dane schorzenie rzeczywiście uniemożliwia osiąganie dochodów własnych przez pełnoletniego uprawnionego.

Jak zakończyć obowiązek alimentacyjny?

Momentem, który daje rodzicom uzasadnioną możliwość złożenia w sądzie pozwu z roszczeniem o uchylenie się od obowiązku alimentacyjnego jest zatem zakończenie edukacji pełnoletniego dziecka. Dziecko ma już odpowiednie przygotowanie do podjęcia pracy i samodzielnego zarobkowania umożliwiającego utrzymanie.

W trakcie toczącej się sprawy sądowej, sąd badać będzie czy dziecko faktycznie uczy się, czy zdobywa zawód oraz czy nauka, którą pobiera uniemożliwia podjęcie pracy zarobkowej. Bywają bowiem sytuacje, gdy pomimo osiągniecia pełnych możliwości zarobkowych, pełnoletnie dziecko przedstawia zaświadczenie o kontynuowaniu nauki podczas, gdy faktycznie jej nie kontynuuje. Sąd bada wówczas plan zajęć dziecka, ich rozkład oraz inne okoliczności, które świadczą o tym, czy dziecko może osiągnąć własne dochody. Wiele szkół proponuje bowiem naukę w trybie zdalnym, która umożliwia podjęcie pracy. Sąd przeprowadzi również postępowanie dowodowe pod kątem ustalenia czy dorosłe dziecko  podejmuje odpowiednie starania o pozyskanie zatrudnienia oraz jakie konkretnie predyspozycje zarobkowe przedstawia dziecko pełnoletnie.

Pamiętać jednak należy, że zgodnie z obowiązującą linią orzeczniczą sądów, zakończenie nauki bądź chęć jej dalszego zgłębiania pomimo zakończenia na poziomie wystarczającym do podjęcia zatrudnienia, nie uprawnia za każdym razem do uchylenia obowiązku alimentacyjnego.

„Dziecko, które osiągnęło nie tylko pełnoletność, ale zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów, jeżeli np. chce kontynuować naukę i zamiar ten znajduje uzasadnienie w dotychczas osiąganych wynikach.” (por. wyrok SN z dnia 24 marca 2000 r., I CKN 1538/99, LEX nr 51629).

W odniesieniu do dzieci, które osiągnęły pełnoletność należy brać pod rozwagę to, czy wykazują chęć dalszej nauki oraz czy ich zdolności oraz cechy charakteru pozwalają na kontynuowanie nauki. Rodzice nie mogą zatem uchylić się od obowiązku alimentowania studiującego dziecka przez powoływanie się na to, że mogłoby ono już „utrzymać się samodzielnie”, gdyby podjęło pracę z chwilą osiągnięcia średniego wykształcenia. Jedynie brak pozytywnych wyników w nauce uzasadniałby ustanie obowiązku alimentacyjnego rodziców (por. wyrok SN z dnia 16 lipca 1998 r., I CKN 521/98, LEX nr 1232692).

Powiązane artykuły:

by Adwokat dr Natalia Bukowska-Draganik

Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. W latach 2010-2013 odbyła aplikację w Izbie Adwokackiej w Gdańsku, a w 2016 r. obroniła pracę doktorską z dziedziny prawa cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Aktualnie prowadzi sprawy w ramach indywidualnej praktyki. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, spadkowym oraz w zakresie prawa cywilnego.