W przypadku, gdy związek małżeński został zawarty w Polsce, a małżonkowie mieszkają aktualnie w innym kraju, mają oni możliwość wzięcia rozwodu za granicą. Jednakże nie zawsze prawo obowiązujące w kraju, w którym zamieszkują jest tak samo korzystne jak to obowiązujące w Polsce. Szczególnie rygorystyczne w tym zakresie jest prawo w Wielkiej Brytanii.
Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego przewidują możliwość skierowania sprawy do polskich sądów w następujących przypadkach, (analizowanych oddzielnie):
- oboje małżonkowie ostatnio mieszkali w Polsce i jedno z nich dalej mieszka w Polsce,
- małżonek występujący o rozwód co najmniej od roku bezpośrednio przed skierowaniem sprawy do sądu mieszka w Polsce,
- małżonek występujący o rozwód jest obywatelem polskim i co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed skierowaniem sprawy do sądu mieszka w Polsce,
- oboje małżonkowie są obywatelami polskimi (nie muszą mieszkać w Polsce).
Należy podkreślić, że małżonkowie posiadający polskie obywatelstwo mają możliwość wniesienia sprawy o rozwód zarówno przed sądem polskim jak i sądem państwa obcego.
Natomiast w przypadku, gdy oboje małżonkowie mieszkają w Polsce oraz są obywatelami polskimi jedyny właściwym sądem w sprawie o rozwód jest sąd polski.
Skoro wiadomo już, że sprawa rozwodowa może zostać rozpoznana przed sąd polski, pojawia się pytanie jak przeprowadzić rozwód w Polce będąc za granicą?
W pierwszej kolejności, zgodnie z przepisami KPC, pozew o rozwód wnosi się przed Sąd Okręgowy.
Jednakże w omawianym przypadku, kiedy rozwodzący się małżonkowie mieszkają poza granicami Polski, wówczas należy uzyskać oznaczenie sądu właściwego przez Sąd Najwyższy. W praktyce w treści pozwu zamieszcza się wniosek o zwrócenie się przez konkretny Sąd Okręgowy do Sądu Najwyższego o wyznaczenie go właściwym do rozpoznania sprawy o rozwód.
W kwestii uczestnictwa w rozprawie istnieje kilka możliwości. Przede wszystkim wskazać należy, że sąd w sprawie o rozwód przesłuchuje obie strony. Z uwagi na to, w przypadku wezwania przez sąd do osobistego stawiennictwa w celu przesłuchania należy się stawić, bowiem brak stawiennictwa na pierwszej rozprawie skutkuje zawieszeniem postępowania. W wyjątkowych przypadkach np. z uwagi na ciężki stan zdrowia jednego z małżonków lub jego obecność za granicą sąd może poprzestać tylko na przesłuchaniu jednego z małżonków. Obecność na kolejnych terminach wyznaczonych rozpraw, nie będzie już konieczna pod warunkiem ustanowienia adwokata lub radcy, który będzie reprezentował interesy swojego Mocodawcy.
Innym rozwiązaniem może być złożenie wniosku o przeprowadzenie rozprawy zdalnej, tj. przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Wówczas, w treści wniosku należy podać adres e-mail, na który zostanie wysłany link do połączenia się z sądem i uczestniczenia w rozprawie zdalnie.
Możliwość przeprowadzenia posiedzenia zdalnego została wprowadzona do porządku prawnego tymczasowo, zgodnie z art. 15zzs1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Jednakże nie jest wykluczone, że przepisy te pozostaną w polskim prawie, także po zakończeniu pandemii.
Co więcej, należy pamiętać, że strony zamieszkujące za granicą mają obowiązek (zgodnie z art. 1135 (5) KPC) ustanowić pełnomocnika w Polsce do doręczeń korespondencji, np. adwokata, członka rodziny.
