Rozwód jest jedną z metod prawnego rozwiązania małżeństwa, która znajduje swoje odzwierciedlenie w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Występuje w razie uznania przez sąd trwałego i zupełnego rozkładu pożycia na żądanie jednego z małżonków. Sam rozkład pożycia należy, zgodnie z orzecznictwem sądów, interpretować jako ustanie więzi fizycznej, gospodarczej, czy duchowej.
W polskim systemie obowiązują 3 rodzaje rozwodów:
- Rozwód z orzeczeniem o winie jednej ze stron
- Rozwód z winy obu stron
- Rozwód bez orzekania o winie
W dalszej części artykułu przyjrzymy się szczegółom, konsekwencjom oraz skutkom dotyczących rozwodu z winy małżonka.
Rozwód z orzeczeniem o winie jednej ze stron
Zachodzi w sytuacji, w której jeden z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Na samą winę zaś składa się między innymi aspekt obiektywny związany z zachowaniem małżonka naruszającym jego obowiązki ustawowe lub wynikające z zasad współżycia społecznego, które zostały wspomniane w poprzednim artykule. Wpływ ma także element subiektywny, który przejawia się w zachowaniach, które można uznać za złe, niemoralne, niegodziwe, czy nawet naganne.
Przyczyny rozwodu
Samo małżeństwo jest związkiem, który opiera się na trzech więziach: emocjonalnej, gospodarczej oraz fizycznej. Zerwanie, bądź też ich zanik są przesłankami, które pozwalają sądowi na orzeczenie rozwodu. Stan ten powinien mieć charakter nieodwracalny. W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym nie występuje lista przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego. Jednak, sugerując się orzecznictwem, istnieje możliwość dokonania podziału na 3 kategorie:
Zawinionymi przyczynami rozwodu będą:
- Zdrada
Jedną z podstaw prawidłowego funkcjonowania małżeństwa jest dochowanie wierności między stronami. Są to wszelkie zachowania, które mogą wywołać u obserwatora naturalne przekonanie o utrzymywaniu bliskich relacji z osobą trzecią, czyli pozór zdrady – wyznania miłosne, pocałunki, szukanie uwagi osoby płci przeciwnej. Innym przykładami mogą być nawiązanie bliższych relacji za pośrednictwem portali randkowych, czy zdrada fizyczna z osobą tej samej płci.
- Impotencja (w razie niepodjęcia żadnych kroków, skierowanych do rozwiązania kwestii)
Niemożność odbywania stosunków seksualnych przejawiających się zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Nawet spróbowanie skorzystania z rozwiązań medycyny i psychologii, niezależne od efektu, pozwala na uznanie tej przyczyny za niezawinioną.
- Odmowa współżycia
W przypadku braku usprawiedliwionej przyczyny, może to zostać uznane za winę w rozkładzie pożycia. Przykładem może być na przykład.: stałe unikanie stosunków z małżonką.
- Uzależnienie od hazardu
Przejawami tego mogą być np.: stałe wysyłanie SMS-ów w konkursie audiotele, częste branie udziału w grach typu poker.
- Przemoc
Występuje, gdy jedna ze stron wykorzystuje swoją przewagę siły. Może być zarówno fizyczna (popychanie, przypalenie zapalniczką), jak i psychiczna, która przejawia się w wyśmiewaniu, poniżaniu, wulgarnym wyzywaniu, szantażowaniu. Istnieje także inny aspekt, w którym wykorzystuje się przewagę w zakresie relacji społecznych, czego przykładem jest zapewnienie sprawcy przemocy o swoich koneksjach wśród prokuratorów, czy funkcjonariuszy policji.
- Alkoholizm
Jedna z najczęściej wskazywanych przyczyn rozwodów.
- Uzależnienie od leków, czy narkotyków
- Uzależnienie od gier komputerowych
Problem dotyczy głównie osób w wieku 20-30 lat, a przejawia się w zaniedbywaniu relacji społecznych, celem uzyskania jak największej ilości czasu, który przeznacza się na granie w gry komputerowe.
- Porzucenie małżonka
Trwałe, świadome opuszczenie jednej strony przez drugą bez uzasadnienia przy jednoczesnym zaniedbywaniu rodziny. W razie, gdy występuje naganne zachowanie współmałżonka wobec drugiej strony, czy członków rodziny, bądź rodzina współmałżonka utrudnia wspólne życie w danym dotychczasowym miejscu zamieszkania, istnieje słuszna przyczyna. Wtedy tez nie można przypisać winy za rozpad związku na skutek porzucenia.
- Negatywny stosunek do rodziny małżonka
Czy do rodziców, rodzeństwa, czy do dzieci drugiego małżonka, pochodzących z wcześniejszego związku. Negatywna postawa może być zakwalifikowana nawet jako przemoc psychiczna.
- Brak wzajemnej pomocy
Małżonkowie są zobowiązani do wzajemnej pomocy, niezależnie od trudnej sytuacji życiowej. Przykładem braku pomocy może być jednorazowe odmówienie zawiezienia do szpitala, czy wyjechanie za granicę i nieprzesyłanie środków na utrzymanie.
- Zatajenie, ukrycie bezpłodności
- Nadmierna rozrzutność
- Uzależnienie od zakupów
- Brak równowagi w sprawach finansowych
Będzie to: wydzielanie pieniędzy, czy uchylenie się od pracy zarobkowej mimo braku uzasadnionej przyczyny.
Istota i znaczenie
Za najważniejszy wątek w przypadku orzeczenia rozwodu z winy małżonka, z pewnością można uznać roszczenie alimentacyjne. Swoje odzwierciedlenie problem ten znajduje w art. 60 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Małżonkowi, który został uznany za niewinnego w kwestii rozpadu pożycia, przysługuje prawo żądania od winnego małżonka alimentów, nawet jeśli niewinny nie znajduje się w niedostatku. Należy wykazać wtedy, że w wyniku orzeczenia rozwodu doszło do pogorszenia sytuacji materialnej w istotnym stopniu. Oznacza to porównanie stanu materialnego z położeniem, które by istniało w razie braku orzeczenia rozwodu i kontynuację pożycia. Zakres obowiązku alimentacyjnego polega na podstawie art. 60 ust § 2 k.r.o na założeniu, iż strona wyłącznie winna powinna przyczyniać się do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb niewinnego w odpowiednim zakresie.
Okoliczności powiązane z alimentami
Okoliczności, które mogą uzasadnić zasądzenie alimentów to między innymi:
- długotrwałość pożycia małżeńskiego,
- starania niewinnego małżonka o wychowanie dzieci stron,
- zły stan zdrowia,
- podeszły wiek.
Alimenty mogą natomiast zostać niezasądzone w razie wystąpienia między innymi:
- niepodejmowanie żadnej pracy przez niewinnego małżonka, pomimo predyspozycji, dobrego stanu zdrowia,
- umyślne wywołania sytuacji, która prowadzi do żądania alimentów.
Okres pobierania alimentów
Obowiązek alimentacyjny wygasa zawsze w razie zawarcia nowego małżeństwa przez stronę, która pobierała środki utrzymania od małżonka winnego. Zawarcie małżeństwa przez małżonka zobowiązanego jest bez znaczenia w kwestii alimentów.
Obowiązek nie wygasa w razie wystąpienia stanu faktycznego, w którym uprawniona strona pozostaje w konkubinacie, czyli wspólnym pożyciu analogicznym do małżeńskiego, lecz pozbawionego legalnego odzwierciedlenia. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 2007 roku może to być zarówno związek osób tej samej płci, jak i różnych.
Obowiązek alimentacyjny wygasa w sytuacjach, w których ustaje obowiązek alimentacyjny między krewnymi, więc będą to stany faktyczne zgodnie z art. 139 k.r.o. np.: w razie śmierci uprawnionej lub zobowiązanej strony.
Wyrok
Wyrok rozwodowy uprawomocnia się po 7 dniach od ogłoszenia. Oznacza to, że wyrok po 7 dniach staje się wiążący i z założenia nie przysługuje już od niego apelacja. W celu przygotowania apelacji należy, poza zachowaniem wymogów formalnych, spisać zarzuty wobec orzeczenia sądu pierwszej instancji. Istotna jest także ich argumentacja oraz skrupulatne wyjaśnienie powodów. Tzw. przymus adwokacko – radcowski nie dotyczy tej apelacji, lecz warto mimo wszystko skorzystać z pomocy pełnomocnika. Pozwoli to na przygotowanie pisma na wystarczająco dobrym poziomie, który może zwiększyć prawdopodobieństwo uzyskania pożądanego skutku.
W razie orzeczenia wyroku rozwodowego z winy jednej ze stron istnieje ograniczenie w dziedziczeniu. Małżonek, z którego winy, doszło do rozkładu pożycia małżeńskiego, wyłączony jest z dziedziczenia od drugiej strony.
Wina pełni również istotną przesłankę w zakresie przyznania władzy rodzicielskiej nad dziećmi. Okoliczności mogą wpływać negatywnie na ustalenie stosunków, kontaktów między dziećmi, a małżonkami.
Podsumowanie
W przypadku przygotowania do rozwodu, jeśli istnieją uzasadnione przesłanki, które spełniają warunki orzeczenia co do winy w rozkładzie pożycia małżeńskiego, warto rozważyć ustalenie wyłącznej winy drugiej strony. Obowiązek alimentacyjny spoczywający na drugiej stronie do czasu zawarcia nowego małżeństwa, bądź śmierci pozwala na uniknięcie znacznego pogorszenia sytuacji materialnej uprawnionego małżonka, mimo dłuższego procesu sądowego. Natomiast, ich wysokość będzie zależeć od możliwości strony zobowiązanej, które zostaną ustalone w wyniku ujawnienia stanu faktycznego przed sądem.
