Spis treści:
- Transfer udziałów w spółce z o.o. – charakter
- Sposoby zbycia udziałów
- Zbycie udziałów w spółce z o.o. – forma
- Jak ocenić wartość zbywanych udziałów?
- Obowiązki wynikające ze sprzedaży udziałów w spółce z o.o.
- Zgoda na zbycie udziałów
Transfer udziałów w spółce z o.o. – charakter
Spółki kapitałowe charakteryzują się tym, że ich kapitał odgrywa kluczową rolę, podczas gdy skład osobowy jest mniej istotny. Dzięki temu modelowi działania przedsiębiorstwa mogą funkcjonować bardziej elastycznie. Chociaż wspólnik jest ważnym elementem firmy, to nie jest on tak znaczący jak jej majątek, zasoby ludzkie, technologie czy renoma marki. Z tego powodu zmiana właściciela w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest stosunkowo prosta. Wystarczy, że wspólnik sprzeda swoje udziały, a nabywca stanie się nowym właścicielem firmy.
Ważne jest, że zmiany w strukturze właścicielskiej nie wpływają na bieżącą działalność spółki. Niemniej jednak, sprzedaż udziałów to formalny proces, dlatego należy pamiętać o pewnych kwestiach prawnych, które muszą być spełnione zgodnie z przepisami prawa. W przeciwieństwie do spółek osobowych, wspólnik w spółce z o.o. – przynajmniej z perspektywy prawnej – nie jest kluczowy dla jej funkcjonowania. W tego typu spółkach najważniejszy jest kapitał, a kto go posiada, ma mniejsze znaczenie. Dlatego też ustawodawca wprowadził zasadę swobodnego obrotu udziałami. Sama sprzedaż udziałów nie różni się od dysponowania innymi składnikami majątku. Formalne połączenie udziałowca ze spółką wymaga jednak podjęcia określonych działań. Jakich? To wyjaśniono poniżej.
Sposoby zbycia udziałów
Zbycie udziałów w spółce z o.o. może być przeprowadzone na różne sposoby, zależnie od wybranej formy umowy. Warto zaznaczyć, że spółka sama nie jest stroną tych transakcji, a jej rola ogranicza się do wyrażenia zgody, jeżeli takie wymagania są zawarte w umowie spółki. Stronami transakcji są zbywca (dotychczasowy wspólnik) oraz nabywca (przyszły wspólnik).
Jednym z najbardziej popularnych sposobów jest umowa sprzedaży. W tej formie nabywca płaci ustaloną kwotę za udziały.
Alternatywnie, można zastosować umowę zamiany, w której udziały są wymieniane na inne aktywa, np. udziały w innej spółce. Ta metoda umożliwia elastyczne zarządzanie portfelem inwestycyjnym bez angażowania gotówki.
Udziały mogą być również zbyte w formie darowizny, co jest często stosowane w przypadku przekazywania udziałów w ramach rodziny lub bliskim znajomym.
Inne formy zbycia obejmują:
- Umowę przewłaszczenia udziałów na zabezpieczenie, gdzie udziały są przenoszone jako zabezpieczenie dla określonych zobowiązań.
- Wniesienie udziałów jako wkład do innej spółki handlowej lub fundacji rodzinnej, co może być korzystne dla reorganizacji struktur właścicielskich.
Chociaż umowy sprzedaży są najczęściej wybieraną metodą przeniesienia własności udziałów, istnieje wiele różnych sposobów zbycia udziałów. Każdy z nich prowadzi do zmiany wspólnika w spółce z o.o.
Należy podkreślić, że jednym z podstawowych praw wspólnika w spółce z o.o. jest możliwość zbycia posiadanych udziałów, co pozwala na elastyczne zarządzanie własnością i strukturą spółki.
Zbycie udziałów w spółce z o.o. – forma
Wymogi formalne
Art. 180 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) jasno określa, że zbycie udziałów w spółce z o.o. – niezależnie od tego, czy chodzi o sprzedaż, darowiznę, czy zamianę udziałów lub ich części – musi być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Oznacza to, że strony transakcji muszą osobiście złożyć swoje podpisy na umowie w obecności notariusza, który poświadcza ich autentyczność. Brak zachowania tej formy skutkuje nieważnością umowy.
Zbycie udziałów przez system teleinformatyczny
Dla spółek, których umowy zostały zawarte przy użyciu wzorca umowy, istnieje możliwość zbycia udziałów również za pomocą systemu teleinformatycznego. W takim przypadku oświadczenia zbywcy i nabywcy muszą być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.
Znaczenie formy notarialnej
Forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi oznacza, że notariusz zamieszcza na dokumencie klauzulę potwierdzającą własnoręczność podpisu danej osoby. Jeżeli wymagana forma nie zostanie zachowana, umowa jest nieważna. W rezultacie, sąd rejestrowy odmówi rejestracji nowej listy wspólników.
Wyjątki od wymogu formy notarialnej
W przypadku zawierania umowy zbycia udziałów za pomocą wzorca umowy w systemie teleinformatycznym, notarialne poświadczenie podpisów nie jest wymagane. W wyjątkowych sytuacjach, umowa może być zawarta poza granicami Polski, w kraju, gdzie podobne do polskich rygory nie obowiązują. Nawet w takich przypadkach, strony często korzystają z usług lokalnego notariusza lub uzyskują konsularne poświadczenie podpisów, które jest równoważne z formą pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi.
Zawarcie umowy zbycia udziałów na odległość
Możliwe jest również poświadczenie podpisów przez różnych notariuszy lub przez notariusza i konsula, co jest często stosowane przy transakcjach międzynarodowych, gdzie strony znajdują się w różnych krajach.
Ważność umowy
Ważność umowy zbycia udziałów zależy od daty poświadczenia podpisów przez notariusza. Moment złożenia podpisów i moment ich poświadczenia mogą się różnić, ale to data poświadczenia decyduje o dacie zawarcia umowy.
Wszystkie te zasady mają na celu zapewnienie zgodności formalnej i prawnej transakcji zbycia udziałów w spółce z o.o., co jest kluczowe dla jej ważności i skuteczności.
Jak ocenić wartość zbywanych udziałów?
Jednym z najważniejszych wyzwań dla przedsiębiorców planujących sprzedaż udziałów w swojej spółce jest właściwa ich wycena.
Metody wyceny
Aby dokładnie określić rynkową wartość udziałów, warto zapoznać się z kilkoma metodami wyceny:
- Metoda dochodowa: Ta metoda opiera się na prognozowanych strumieniach dochodów ekonomicznych. Umożliwia wycenę zarówno spółki, jak i jej udziałów, na podstawie potencjalnych zysków, jakie spółka może generować. Jest to metoda ryzykowna, ponieważ bazuje na szacunkach, które mogą być subiektywne.
- Metoda majątkowa: Polega na określeniu wartości spółki oraz jej poszczególnych udziałów w oparciu o aktywa spółki. Jest bardziej obiektywna, ponieważ bazuje na rzeczywistych zasobach majątkowych spółki.
- Metoda porównawcza: W tej metodzie dokonuje się porównania badanej spółki z innymi spółkami z tej samej branży, które mają podobną strukturę i stopień rozwoju. Korzysta się tu z danych publicznych dotyczących porównywanych podmiotów, co pozwala uzyskać rynkowe odniesienie do wyceny.
Obowiązki wynikające ze sprzedaży udziałów w spółce z o.o.
Obowiązek zawiadomienia spółki
Skuteczność przeniesienia udziałów na nowy podmiot wymaga zawiadomienia spółki o dokonanej transakcji. Zgoda spółki na zbycie udziałów nie oznacza automatycznej wiedzy o zawarciu umowy, gdyż dotyczy ona przyszłego zdarzenia, które może nie dojść do skutku.
Niezależnie od tego, która ze stron transakcji – zbywca udziałów czy nowy wspólnik – dokonuje zawiadomienia, musi ono zawierać dowód przejęcia udziałów, zazwyczaj w formie umowy zbycia. Brak zawiadomienia skutkuje tym, że zbywca jest nadal traktowany jako wspólnik, a nabywca nie uzyskuje uprawnień wynikających z posiadanych udziałów do czasu poinformowania spółki. W praktyce oznacza to, że spółka może odmówić nabywcy realizacji praw wspólnika do momentu otrzymania zawiadomienia.
Obowiązki zarządu
Po zawiadomieniu spółki o zmianie wspólnika, czynność ta staje się skuteczna wobec spółki. Wówczas zarząd ma obowiązek zaktualizować listę wspólników i zgłosić tę zmianę do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Zarząd prowadzi księgę udziałów i wprowadza w niej odpowiednie zmiany, które następnie są zgłaszane do sądu rejestrowego. Sąd może wymagać przedstawienia umowy, na podstawie której dokonano przeniesienia udziałów.
Warto zauważyć, że w rejestrze przedsiębiorców KRS wpisywani są tylko ci wspólnicy, którzy posiadają co najmniej 10% udziałów w spółce. Jeśli zbycie udziałów dotyczy mniejszego udziału, np. 5%, zarząd nie ma obowiązku zgłaszania tego w KRS, lecz powinien zaktualizować wewnętrzną listę wspólników.
Konsekwencje zawiadomienia spółki
Zawiadomienie spółki jest kluczowe, gdyż od momentu jego otrzymania przez spółkę, przejście udziałów staje się skuteczne wobec niej. Do tego czasu, stary wspólnik nadal posiada prawa i obowiązki wynikające z posiadania udziałów, takie jak prawo do udziału w zyskach czy obowiązek wniesienia dopłat
Obowiązki podatkowe
Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. wiąże się z obowiązkami podatkowymi. Sprzedający musi odprowadzić podatek dochodowy (PIT lub CIT), a kupujący zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC). Stawka PCC wynosi 1%, a obowiązek jego zapłaty powstaje w dniu zawarcia umowy sprzedaży. Deklarację PCC-3 należy złożyć do urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od zawarcia umowy.
Sprzedający ustala podstawę opodatkowania, odejmując koszty nabycia udziałów od uzyskanej ceny sprzedaży. Zbycie udziałów w spółce z o.o. nie podlega opodatkowaniu VAT. Koszt notarialnego poświadczenia podpisu zależy od wartości sprzedawanych udziałów.
Zgłoszenie w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR)
W przypadku zmiany właściciela udziałów, zgłoszenie do CRBR jest wymagane, jeśli nowy wspólnik staje się beneficjentem rzeczywistym, czyli posiada więcej niż 25% udziałów. Zgłoszenie może wiązać się zarówno z wykreśleniem dotychczasowego beneficjenta, jak i wpisaniem nowego.
Zgoda na zbycie udziałów
Wspólnik spółki z o.o. zasadniczo ma prawo swobodnie dysponować swoimi udziałami, jednak istnieje od tego wyjątek. Zgodnie z art. 182 § 1 ksh, umowa spółki może zawierać klauzule, które uzależniają zbycie udziałów, ich części lub ułamkowej części od zgody spółki oraz określają procedurę jej uzyskania.
Jeżeli umowa spółki przewiduje konieczność uzyskania zgody na zbycie udziałów, ale nie precyzuje, kto ma jej udzielać, to decyzję tę podejmuje zarząd spółki w formie pisemnej. Zbycie udziałów jest czynnością przekraczającą zwykłe czynności spółki, co oznacza, że zarząd musi podjąć odpowiednią uchwałę w tej sprawie.
W sytuacji, gdy zarząd nie podejmie uchwały dotyczącej zgody na zbycie udziałów lub podejmie uchwałę odmowną, wspólnik chcący sprzedać udziały może wystąpić do sądu rejestrowego z wnioskiem o wyrażenie zgody. Warto przywołać wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 8 czerwca 2010 roku (sygn. akt: I ACa 260/10), w którym stwierdzono, że „strona umowy sprzedaży udziałów w spółce z o.o., której skuteczność zależy od zgody spółki na zbycie, po wyznaczeniu terminu na zajęcie stanowiska, może w przypadku braku odpowiedzi zwrócić się do sądu rejestrowego o wyrażenie zgody na zbycie udziałów”.
