W wyrokach rozwodowych zarówno tych ustalających winę za rozkład pożycia, jak i w tych w których sąd orzekający odstępuje na wniosek stron od orzeczenia o winie, często pojawiają się rozstrzygnięcia dotyczące alimentów na rzecz byłego małżonka.
Kiedy sąd orzeka alimenty na rzecz byłego małżonka?
Odpowiedź na to pytanie jest zależna od tego, jakie było rozstrzygnięcie w zakresie winy stron w rozkładzie pożycia tj. został orzeczony rozwód z wyłącznej winy jednego małżonka, rozwód z winy obu stron, czy też odstąpiono od orzekania o winie.
Należy rozpatrzyć następujące przypadki, w których małżonek może żądać alimentów:
- małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia tzn. w przypadku rozwodu z winy obu stron oraz gdy odstąpiono od orzekania o winie
– jeżeli znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.
- małżonek niewinny od małżonka, który został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia
– jeżeli rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.
Na uwagę zasługuje również przepis zgodnie z którym, gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten (dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu) wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
Przeczytaj również: Jak i kiedy podjąć decyzję o rozwodzie?
Wyjątkowe okoliczności uzasadniające przedłużenie obowiązku alimentacyjnego
Przez wyjątkowe okoliczności należy rozumieć zarówno okoliczności zachodzące po stronie rozwiedzionego małżonka domagającego się przedłużenia obowiązku alimentacyjnego, jak i po stronie drugiego z małżonków (uchwała SN z 16 kwietnia 1974 r., III CZP 22/75).
W uzasadnieniu wskazanej wyżej uchwały Sąd Najwyższy położył akcent na założenie „aby rozwiedzeni małżonkowie, których przez szereg lat łączyły wyjątkowo bliskie więzy rodzinne i których małżeństwo zostało rozwiązane z przyczyn nie dyskwalifikujących moralnie żadnego z nich, nie pozostali obojętni na swoje losy również po rozwodzie i aby poczuwali się do obowiązku wzajemnej pomocy, jeśli wymaga jej wyjątkowo krytyczna sytuacja jednego z małżonków, a pozwala na to sytuacja materialna drugiego”.
Szczególnie interesujące pozostaje wyrażone tej samej uchwale stanowisko, zgodnie z którym: „jeżeli warunki majątkowe i zarobkowe pozwanego małżonka kształtują się szczególnie pomyślnie, sąd może mniej rygorystycznie ocenić istnienie wyjątkowych okoliczności po stronie małżonka będącego stroną powodową. Za wyjątkowością sytuacji bowiem przemawia w takim wypadku samo zestawienie krytycznego położenia jednego małżonka ze szczególnie pomyślną sytuacją materialną drugiego z nich”. W myśl przytoczonej uchwały taką szczególną okolicznością mogą być np. kilkunastokrotnie wyższe zarobki jednego z małżonków.
Na szczególną uwagę zasługuje również stanowisko (wyrok SN z 12 września 2001 r., V CKN 445/00) zgodnie z którym przy ocenie wyjątkowych okoliczności uzasadniających przedłużenie obowiązku alimentacyjnego należy m.in. uwzględniać niemożność uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych przez rozwiedzionego małżonka, wywołaną koniecznością rezygnacji przez niego z zarobkowania ze względu na wychowanie małoletnich dzieci i prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego.
Okres na jaki następuje przedłużenie obowiązku alimentacyjnego
Na marginesie wskazać również należy, iż orzekając o przedłużeniu pięcioletniego terminu trwania obowiązku alimentacyjnego między byłymi małżonkami, sąd określa w sentencji wyroku czas, na jaki ten termin został przedłużony, jeżeli w okolicznościach sprawy możliwe jest oznaczenie końcowej daty przedłużenia. W innych wypadkach sąd orzeka o przedłużeniu czasu trwania obowiązku alimentacyjnego bez oznaczenia terminu końcowego.
Nasza kancelaria posiada duże doświadczenie w prowadzeniu spraw z zakresu prawa rodzinnego w tym w spraw o rozwód, o alimenty oraz o przedłużenie obowiązku alimentacyjnego.
W razie pytań, zapraszamy do kontaktu.
